فلز روی: ستون پنهان صنایع مدرن
در دنیای امروز، فلزات نقش بیبدیلی در توسعه زیرساختها، فناوری و صنعت ایفا میکنند. یکی از فلزات کلیدی که کمتر به چشم میآید اما تأثیرگذاری بسیار بالایی دارد، فلز روی (Zinc) است. این فلز با ویژگیهای منحصربهفرد خود در حوزههای گوناگون از جمله صنایع فولاد، خودروسازی، ساخت و ساز، و صنایع شیمیایی کاربرد دارد. مقاله پیشرو به بررسی جامع فلز روی، ویژگیها، کاربردها، بازار جهانی و نقش آن در تجارت بینالمللی خواهد پرداخت.
آنچه در ادامه میخوانیم:

فلز روی چیست؟
روی (Zn) یک فلز آبی-سفید با عدد اتمی ۳۰ است که در جدول تناوبی در گروه فلزات واسطه قرار دارد. این فلز نیمهسخت بوده و در دمای اتاق نسبتاً شکننده است ولی با افزایش دما خاصیت شکلپذیری پیدا میکند. روی دارای مقاومت بالا در برابر خوردگی است و همین ویژگی باعث شده تا یکی از عناصر اساسی در محافظت از فولاد و آهن باشد.

خواص فیزیکی و شیمیایی
نقطه ذوب: ۴۱۹.۵ درجه سانتیگراد
چگالی: ۷.۱۴ گرم بر سانتیمتر مکعب
رنگ: سفید مایل به آبی
رسانایی الکتریکی و حرارتی مناسب
مقاوم در برابر زنگزدگی و اکسیداسیون
ذخایر و منابع روی
روی بهطور عمده از معادن سنگ معدنی چون اسفالریت (Sphalerite) استخراج میشود. کشورهای عمده تولیدکننده سنگ معدن روی شامل چین، استرالیا، پرو، هند و آمریکا هستند. در ایران نیز ذخایر قابلتوجهی از روی در مناطق انگوران (زنجان) و مهدیآباد (یزد) وجود دارد که جزو مهمترین منابع این فلز در خاورمیانه محسوب میشوند.

مزیتهای تجارت فلز روی
تجارت روی به دلایل زیر برای شرکتهای بازرگانی مزیت رقابتی ایجاد میکند:
تقاضای پایدار و جهانی
امکان صادرات به کشورهای مختلف
قابلیت نگهداری طولانیمدت بدون کاهش کیفیت
بازار روبهرشد صنایع فولاد و خودروسازی
چالشهای تجارت روی
نوسانات قیمتی در بازار بورس فلزات لندن (LME)
محدودیتهای زیستمحیطی در فرآیندهای استخراج و پالایش
رقابت شدید در بازارهای بینالمللی
نقش شرکتهای بازرگانی در زنجیره تأمین روی
شرکتهای بازرگانی با ایفای نقش واسطهای مؤثر بین تولیدکنندگان و مصرفکنندگان، خدمات زیر را ارائه میدهند:
تأمین پایدار و مطمئن فلز روی
خدمات مشاوره قیمت و بازار
حملونقل بینالمللی و ترخیص کالا
تضمین کیفیت و اصالت محصول

فرآیند تولید و تصفیه
فرآیند تولید فلز روی شامل دو مرحله اصلی است:
مرحله تغلیظ سنگ معدن: سنگ معدن خرد شده و طی عملیات فیزیکی و شیمیایی غنیسازی میشود.
فرآوری نهایی: که به روشهای حرارتی (Pyrometallurgy) یا الکترولیتی (Hydrometallurgy) انجام میشود. روش الکترولیتی به دلیل بازدهی بیشتر و آلودگی کمتر، بیشتر در جهان مورد استفاده قرار میگیرد.
کاربردهای صنعتی فلز روی
گالوانیزه کردن فولاد:
بزرگترین کاربرد فلز روی، استفاده در پوششدهی فولاد است. فرآیند گالوانیزه کردن باعث افزایش مقاومت فولاد در برابر خوردگی و زنگزدگی میشود.
آلیاژها:
روی با فلزاتی مانند مس، آلومینیوم و منیزیم آلیاژ میشود. معروفترین آلیاژ، برنج (آلیاژ مس و روی) است که در صنایع شیرآلات، ابزار دقیق، و تزئینات کاربرد فراوانی دارد.
صنایع خودروسازی:
روی در تولید قطعات خودرو، بهویژه قطعات ریختهگریشده با دقت بالا استفاده میشود.
صنایع دارویی و بهداشتی:
روی در مکملهای غذایی، پمادهای پوستی و کرمهای ضد آفتاب استفاده میشود. نقش این فلز در تقویت سیستم ایمنی و ترمیم زخمها بسیار حیاتی است.
صنایع شیمیایی:
روی در تولید رنگدانهها، پلاستیکها، باتریها و کودهای شیمیایی کاربرد دارد.
بازار جهانی فلز روی
تقاضای جهانی برای فلز روی در حال افزایش است، بهویژه در کشورهای در حال توسعه که زیرساختهای جدید احداث میکنند. چین با سهم بالای مصرف و تولید، نقش کلیدی در بازار روی دارد. نوسانات قیمت این فلز نیز تحتتأثیر عوامل ژئوپلیتیکی، سیاستهای صادراتی و تغییرات ارزی قرار دارد.
آمار تولید جهانی (سال ۲۰۲۴):
تولید جهانی: حدود ۱۳ میلیون تن
بزرگترین تولیدکنندگان: چین (۳۵٪)، استرالیا، پرو، هند
مصرف عمده: ساخت و ساز، خودرو، صنایع فولادی
چشمانداز آینده فلز روی
با توجه به تمرکز جهانی بر انرژیهای نو، زیرساختهای هوشمند و نیاز به ساختوساز مقاوم، انتظار میرود تقاضا برای فلز روی رشد قابلتوجهی داشته باشد. همچنین استفاده از روی در باتریهای نسل جدید (مانند باتریهای روی-هوا) افق تازهای را در صنعت انرژی ترسیم کرده است.
فلز روی اگرچه در مقایسه با فلزاتی چون آهن و آلومینیوم کمتر شناختهشده است، اما جایگاه بسیار مهمی در صنایع پایه دارد. از مقاومت بالا در برابر خوردگی تا نقش در سیستم ایمنی بدن، روی یکی از فلزات کلیدی دنیای امروز محسوب میشود. برای شرکتهای بازرگانی، شناخت دقیق بازار، کیفیت مواد اولیه، و پایبندی به اصول تجارت بینالمللی، کلید موفقیت در این حوزه است.
در این مقاله به بررسی تولید روی و ویژگیهای آن پرداخته شد. همانطور که گفته شد، روی از ضروریترین و کاربردیترین فلزات است و به کمک آن مواد زیادی تولید و توزیع میشوند.
امیدواریم که این مقاله برای شما کاربران گرامی مفید واقع شده باشد و اطلاعات کافی در ارتباط با روی در اختیار شما قرار گرفته باشد.